قرص‏هاي خوراكي پايين آورنده قند خون
مرکز تحقیقات غدد و متابولیسم

ديابت چيست و انواع آن كدام است؟
ديابت يا بيماري قند به علت ناتواني بدن در توليد يا مصرف انسولين پديد مي آيد. انسولين ماده اي است كه در بدن توسط لوزالمعده توليد مي گردد و باعث مي شود قند يا به عبارتي مهمترين منبع انرژي بدن مورد استفاده قرار گيرد.
ديابت به دو شكل عمده بروز مي كند:
 ديابت نوع 1 كه فرد مبتلا به آن لازم است جهت ادامه حيات خود، انسولين تزريق نمايد و معمولاٌ در كودكان و نوجوانان پديد مي آيد.
 ديابت نوع 2 كه معمولاٌ در افراد بالاي 40 سال ديده مي شود و با رژيم غذايي، فعاليت بدني و قرص هاي خوراكي پايين آورنده قند خون يا گاهي تزريق انسولين، قابل كنترل است.
در ديابت نوع 2 چه اتفاقي رخ مي‏دهد؟
 در فرد مبتلا به اين نوع ديابت، سلول هاي بدن حساسيت لازم نسبت به هورمون انسولين را ندارند و پس از مدتي لوزالمعده نيز در توليد انسولين به مقدار كافي، مشكل پيدا مي كند. بدون وجود حساسيت لازم به انسولين يا در صورت كمبود ترشح انسولين، بدن نمي تواند قند موجود در خون را به داخل سلول حركت دهد؛ بنابراين قند خون بالا مي رود و افزايش قند خون سبب پيدايش مشكلاتي در فرد مبتلا مي گردد.
علامت‏ها و نشانه‏هاي ديابت نوع 2 چيست؟
 اين نوع ديابت معولاٌ به آهستگي پيشرفت مي كند. علامت هاي اصلي آن پرادراري، تشنگي بيش از حد، كاهش وزن قابل توجه، افزايش اشتها و خستگي زودرس و شديد است. علامت‏ها و نشانه‏هاي ديگر عبارتند از:
� عفونت‏هاي مكرر دهان، پوست، ناحيه تناسلي يا مثانه
� تاري ديد
� سوزش و گزگز انگشتان دست يا پاها
� خشكي و خارش پوست
اين علامت ها ممكن است خفيف باشند به طوري كه فرد متوجه آنها نگردد. در سالمندان گاهي اين علامت ها فقط به سن بالا نسبت داده مي شود و تشخيص ديابت به تأخير مي افتد. نكته مهم اين كه بيش از نيمي از مبتلايان به ديابت از بيماري خود بي خبرند!
چه زماني به مصرف قرص نياز است؟
 رعايت رژيم غذايي و كاهش وزن و همچنين انجام فعاليت بدني اساسي ترين اصول درمان در بيماران ديابتي نوع 2 هستند و در صورتي كه قند خون پس چند هفته كنترل نشود، نياز به درمان با قرص هاي خوراكي پديد مي آيد. به خاطر داشته باشيد كه مصرف قرص به هيچ عنوان جاي رژيم غذايي را نمي‏گيرد و شما با وجود مصرف قرص همچنان به يك رژيم غذايي خوب و فعاليت بدني منظم نياز داريد.
قرص‏هاي خوراكي پايين آورنده قند خون چند نوع است؟
 قرص‏هايي كه به طور معمول براي درمان ديابت مورد استفاده قرار مي‏گيرد، عبارتند از:
1. گلي بن كلاميد يا گليبوريد كه نام ديگر آن دائونيل است. در همين گروه دارويي، از كلرپروپاميد نيز گاهي استفاده مي شود.
2. مِت فورمين
البته به تازگي قرص هاي متعدد ديگري نيز براي درمان ديابت نوع 2 به بازار عرضه شده‏اند كه هنوز استفاده از آنها خيلي رايج نشده است.
 در هر حال شما بايد نام قرص هاي مصرفي خود را بدانيد و اگر به خاطر سپردن آنها برايتان مشكل است نام قرص و تعداد دفعات مصرفي را بر روي يك كارت يادداشت كنيد و همراه خود داشته باشيد.
قرص‏هاي خوراكي چگونه باعث كاهش قند خون مي‏شوند؟
 توجه داشته باشيد كه قرص هاي خوراكي همان انسولين نيستند و محتوي انسولين نيز نمي باشند، اين قرص ها در افراد ديابتي كه بدنشان هنوز انسولين مي سازد، مصرف مي شوند و از راه‏هاي زير سبب كاهش غلظت قند خون مي گردند:
1- كمك به بدن براي آزاد شدن بيشتر انسولين در خون
2- تسهيل ورود قند به داخل سلول
3- كاهش ميزان توليد قند در كبد
آيا مصرف قرص‏هاي خوراكي به تنهايي براي كنترل قند خون كافي است؟
 قرص‏هاي خوراكي فقط در ديابتي هاي نوع 2 كه قند خونشان با رژيم غذايي و فعاليت بدني كنترل نشده است، مورد استفاده قرار مي گيرند.
 بهترين نتيجه درماني از مصرف قرص هاي خوراكي پايين آورنده قند خون تنها هنگام انجام همزمان فعاليت بدني منظم، رعايت برنامه غذايي صحيح و در صورت لزوم كاهش وزن به دست مي‏آيد. مصرف قرص هاي خوراكي به معني ترك انجام فعاليت بدني منظم و عدم رعايت برنامه غذايي صحيح نيست چرا كه در اين صورت، استفاده از اين قرص‏ها به تنهايي كمك كننده نخواهد بود.
با مصف منظم قرص هاي تجويز شده توسط پزشك و رعايت رژيم غذايي صحيح و ورزش منظم، غلظت قند خون را در حد طبيعي نگه داريد و از پيدايش عوارض افزايش قند خون جلوگيري كنيد.
 آيا قرص‏هاي خوراكي داراي عوارض جانبي هستند؟
 قرص‏هاي خوراكي عوارض جانبي اندكي دارند اما مانند همة داروها بايد با دقت مصرف شوند. پزشك مناسب‏ترين قرص خوراكي را با توجه به شرايط جسمي شما تجويز مي كند اما گاهي اوقات ممكن است با مصرف اين قرص ها مشكلات زير پديد آيد.
� برخي افراد ممكن است با مصرف قرص گلي بن كلاميد دچار بثور پوستي شوند كه باقطع مصرف قرص، اين عارضه از بين خواهد رفت.
� قرص هاي خوراكي ممكن است با داروهاي ديگر تداخل اثر داشته باشند، به طور مثال هنگامي كه اين قرص ها را مصرف مي كنيد از مصرف آسپرين بپرهيزيد و براي تسكين درد از استامينوفن استفاده نماييد. البته در افرادي كه بدليل مشكلات قلبي آسپرين مصرف مي كنند، ميزان آسپرين مصرفي روزانه براي آنها مشكلي ايجاد نخواهد كرد.
� گلي بن كلاميد مي تواند در برخي افراد باعث كاهش شديد غلظت قند خون شود بنابراين با مصرف اين دارو بايد برنامه غذايي را به درستي رعايت نماييد.
� با شروع مصرف مت فورمين ممكن است مشكلات گوارشي مانند تهوع و اسهال رخ دهد كه معمولاٌ ظرف چند روز از بين مي روند براي جلوگيري از ايجاد حالت تهوع، بهتر است اين قرص همراه با غذا يا پس از غذا استفاده شود.
افراد ديابتي كه قرص مت فورمين مصرف مي كنند بايد به طور سالانه از نظر وضعيت كبد و كليه‏ها بررسي شوند.
قرص خوراكي را در چه زماني از روز بايد مصرف كرد؟
 به دليل تقاوت اثر قرص گلي بن كلاميد و مت فورمين، بهتر است گلي بن كلاميد نيم ساعت پيش از مصرف غذا مصرف گردد و قرص مت فورمين براي كاهش عوارض گوارشي مثل تهوع، همراه با غذا يا بلافاصله پس از آن خورده شود.
تا چه زماني بايد از قرص هاي خوراكي پايين آورنده قند خون استفاده كرد؟
 اين قرص ها باعث بهبود قطعي ديابت نمي شوند بلكه با روش هاي مختلف به كنترل غلظت قند خون كمك مي كنند. اگر با يك نوع قرص كنترل مطلوب قند خون حاصل نشد، ممكن است پزشك استفاده همزمان از دو نوع قرص را تجويز نمايد.
 اگر فرد ديابتي به علت يك عفونت شديد يا مشكل قلبي يا عمل جراحي، در بيمارستان بستري شود، ممكن است در طول دوران بستري به تزريق انسولين نياز پيدا كند. در اين صورت پزشك معالج ميزان انسولين لازم (كه جاگيزين قرص‏ها مي شود) را براي وي تجويز خواهد كرد.
اگر ديابت شما با مصرف قرص، كنترل نشود ممكن است پزشك به منظور ايجاد كنترل مطلوب، تزريق انسولين را براي شما شروع كند.
اگر بيمار شدم و اشتهايي براي خوردن غذا نداشتم، آيا بايد به مصرف قرص ادامه دهم؟
 در صورتي كه مي توانيد غذا بخوريد حتماٌ مصرف قرص را ادامه دهيد. سعي كنيد در دوران بيماري غذاي معمولي مصرف نماييد و مايعات (بدون شيريني) زياد بخوريد. اگر به علت تهوع، استفراغ و... قادر به خوردن غذا نيستيد، به سرعت با پزشك خود تماس بگيريد.
 اگر نمي‏توانيد غذاي معمولي بخوريد، سعي كنيد به جاي آن سوپ، شير يا آب ميوه مصرف نماييد. در دوران بيماري با پزشك خود مشورت كنيد.
افت قند خون در بيماران ديابتي
 هنگام مصرف قرص هاي خوراكي يا دريافت انسولين، ممكن است كاهش قند خون (هيپوگليسمي) ايجاد شود. اگر چه علامت هاي كاهش قند خون از فردي به فرد ديگر متفاوت است، در هر فرد اين علامت ها مشخص مي باشد. به خاطر داشته باشيد كه بيماران بالاي 60 سال بيشتر در معرض خطر كاهش قند خون هستند.
 در هر حال مبتلا به ديابت بايد علامت هاي كاهش قند خون را به خاطر داشته باشد و پيش از افت شديد قند خون و شدت يافتن علائم، وارد عمل شود.
علل كاهش قند خون 0هيپوگليسمي� چيست؟
 عوامل زير مي‏توانند باعث كاهش قند خون شوند:
� فراموش كردن يا دير خوردن يك وعدة غذايي اصلي يا ميان وعده
� دريافت ناكافي مواد نشاسته اي در غذاهاي اصلي يا ميان وعده ها
� انجام ورزش بيش از حد معمول يا ورزش برنامه ريزي نشده
� افزايش ميزان مصرف قرص هاي خوراكي نظير گلي بن كلاميد
� بيماري كليوي يا كبدي كه به دليل كاهش دفع دارو، باعث افزايش غلظت آن در خون شده باشد.
� تداخل اثر ديگر داروهاي مصرفي بيمار با داروهاي ضد ديابت
بنابراين براي شروع يك داروي جديد، حتماٌ با پزشك خود مشورت كنيد.
علامت‏ها و نشانه‏هاي كاهش قند خون چيست؟
 زماني كه غلظت قند خون پايين تر از حد معمول (معمولاٌ كمتر از حدود 70 ميلي گرم در دسي‏ليتر) باشد، علامت هاي كاهش قند خون پديدار مي شوند.
علامت‏هاي هشدار دهنده افت قند خون عبارتند از:
� احساس ضعف و گرسنگي
� لرزش دست ها
� تعريق فراوان
� عصانيت و آشفتگي
� تپش قلب و نبض سريع
� گزگز و مورمور در اطراف دهان و انشگتان
� تاري ديد
علامت‏هاي ديگر:
� سردرد
� رنگ پريدگي
� تغيير خلق و خو
� كاهش تمركز و حواس و پيدايش توهمات ذهني
� تحريك پذيري
� گيجي و منگي
� اختلال تكلم
� دو بيني
� كاهش سطح هشياري
� تشنج
در مواقع كاهش قند خون چه بايد كرد؟
 هنگام افت قند خون بايد از مواد قندي سريع الاثر مانند نصف ليوان آب ميوه، چند قطعه شيريني، 3 حبه قند يا آب نبات استفاده نمود. مقدار مصرف اين مواد در افراد مختلف متفاوت است اما بايد توجه داشت كه به دنبال مصرف مواد قندي زود اثر، مواد قندي طولاني اثر يا يك وعده غذايي كامل نيز مصرف شود. اين كار به منظور پيشگيري از كاهش دوبارة قند خون انجام مي‏گيرد. مواد قندي طولاني اثر شامل يك عدد ساندويج، يك عدد ميوه، بيسكويت يا يك وعده غذايي كامل است.
كاهش وزن چه كمكي خواهد كرد؟
 چاقي يك عامل تقريباٌ مشترك بين افراد ديابتي نوع 2 است. چاقي باعث مقاومت سلول ها نسبت به انسولين مي شود و در نتيجه بدن در تحمل مواد قندي دچار اختلال مي گردد. پس با كاهش وزن و رساندن آن به حد طبيعي، باعث كنترل بهتر قند خون شويد.

و بالاخره اينكه:
                                              به خاطر داشته باشيد كه بيشتر افرادي كه ديابت نوع 2 دارند و با قرص و رژيم غذايي قند
                                               خون را كنترل مي كنند، مي توانند بدون مشكل به زندگي خود ادامه دهند.